Op 26 juli 1581 beslissen de Staten-Generaal van de Verenigde Nederlanden om Filips II, koning van Spanje, te verlaten door hem van zijn rechten als wettige vorst vervallen te verklaren. Met de uitvaardiging van het Plakkaat van Verlatinge markeren de Staten-Generaal op die dag en datum de geboorte van de Republiek der Verenigde Nederlanden.

Het Plakkaat van Verlatinge geldt als een fundamenteel staatsstuk in de ontstaansgeschiedenis van de Nederlanden. Door sommigen is het betiteld als de 'stichtingsakte van de Nederlandse stadhouderlijke monarchie', door anderen als 'geboortepapier van de Nederlandse staat'. Als kernmoment in de Nederlandse Opstand is de verlating een icoon geworden van een nationaal bewustzijn van onafhankelijkheid.

Het Plakkaat van Verlatinge heeft naam verworven als 'een van de grote historische documenten van de klassieke vrijheidsrechten', en als richtsnoer van welberaden politieke wil. Het ademt dezelfde geest als de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring, die in 1776 eveneens een historische proclamatie is van vrijheid en onafhankelijkheid.

Nicolette Mout schetst in een uitvoerige toelichting het historische en politieke belang van het Plakkaat van Verlatinge in de ontwikkeling van de Nederlandse Opstand. Ze beschrijft de denkbeelden, waarop de Nederlandse opstandelingen hun recht van verzet tegen de tirannie van de vorst baseerden, en maakt de politiek-historische en godsdienstige omstandigheden waarin het plakkaat tot stand kwam inzichtelijk.

De vertaling van het Plakkaat in hedendaags Nederlands is eveneens van de hand van Nicolette Mout, het originele plakkaat is naast de vertaling afgedrukt.